KÜTÜPHANE

Plastik ve plastik terminolojisi

Plastik Nedir ?

Plastik, geniş ve gittikçe artan sayıda uygulamada kullanılan birçok sentetik yahut yarı sentetik malzemeyi tanımlayan genel bir terimdir. Plastikler, tıpkı ahşap, kağıt veya yün gibi organiktir. Plastik üretiminde kullanılan selülöz, kömür, doğal gaz, tuz ve tabii ki ham petrol gibi hammaddeler doğal ürünlerdir. Plastikler, günümüzün ihtiyaçları ile çevreye dair kaygılar arasındaki dengenin sağlanmasını mümkün kıldığı için bugünün ve yarının tercih edilen malzemesidir.

İki yaygın plastik malzeme kategorisi bulunur; termoplastikler ve termosetler. Termoplastikler ısıtılarak yeni ürünler elde edilebilir. Daha sonra bu bitmiş ürünler tekrar ısıtıldığında plastik yumuşayacak ve tekrar eriyik hale gelecektir. Eritildikten sonra termoset plastiklere de şekil verilebilir. Ancak sıvı haldeyken bir şekle kavuştuktan sonra katı durumda kalırlar ve termoplastikler gibi yeniden eritilemezler.

Plastik Nasıl Üretilir ?

Plastik üretimi, bir petrol rafinerisinde gerçekleşen damıtma işlemiyle başlar. Ham petrol, binlerce bileşenden oluşan kompleks bir karışımdır. Kullanışlı olabilmesi için işlenmesi gerekir.

Damıtma işleminde, ağır ham petrolün fraksiyon denilen daha hafif gruplara ayrılması işi yapılır. Her bir fraksiyon, molekül büyüklüğü ve yapısı açısından farklı olan bir hidrokarbon zincir (karbon ve hidrojenden yapılan kimyasal bileşenler) karışımıdır. Bu fraksiyonlardan biri olan nafta, plastik üretiminde son derece önemli olan bir unsurdur.

Belli katalizörler gerektiren polimerleştirme ve polikondansasyon işlemleri plastik üretiminde kullanılan iki ana işlemdir. Etilen ve propilen gibi monomerler, polimerleştirme reaktöründe birbirine bağlanarak uzun polimer zincirleri oluşturur. Temelde kullanılan monomer türüne bağlı olarak, her bir polimer türünün kendisine has özelliği, yapısı ve büyüklüğü vardır.

Plastik Hammadde Çeşitleri

Her birinin, kristalin yapısı ve yoğunluğu farklı olan düzinelerce termoplastik türü mevcuttur. Günümüzde yaygın şekilde üretilen bazı türler arasında;

• Akrilonitril bütadien stiren – ABS
• Polietilen – PE
• Polikarbonat – PC
• Polietilen tereftalat – PET
• Polivinilklorür – PVC
• Polipropilen – PP
• Polistiren – PS
• Genişletilmiş Polistrien – EPS bulunur.

Uygulama Alanları

Örneğin akrilonitril bütadiyen stiren (ABS) aşağıdakilerin üretiminde kullanılan bir termoplastik türüdür:

• Spor ekipmanları
• Oyuncaklar (örneğin LEGO® parçaları)
• Otomotiv endüstrisi
• Elektrikli süpürgelerin gövdeleri
• Mutfak aletleri
• Telefonlar
• Oyuncaklar
• Elektrik-elektronik sektörü (özellikle beyaz eşyalar ve bilgisayar/iletişim elektroniği)
• En sık karşılaşılan termoplastik olan polietilen şunların üretiminde kullanılır:
• Kapak, Kasa, Plastik Palet, Oyuncak
• Bidon, Şişe, Kavanoz,
• Atlet Tipi Poşet, Hışır Poşet, Taşıma Poşetleri
• Boru çeşitleri
• Çuval
• Masterbatch (Konsantre Boya)

Polikarbonat şunların üretiminde kullanılır:

• Otomotiv (Ayna yuvaları, arka lambalar, dönüş sinyalleri, geri vites lambaları, sis lambaları ve ön farlarda kullanılan polikarbonat aracın eşsiz bir stile sahip olmasını sağlar.)
• Ambalaj (Polikarbonat şişe, kap ve sofra takımları, gıda saklama kapları)
• Ev Eşyaları ve Tüketim Ürünleri (elektrikli su ısıtıcıları, buzdolapları, mikserler, elektrikli tıraş makineleri ve saç kurutma cihazları)
• Elektrik ve Elektronik (cep telefonu, bilgisayar, faks makineleri ve çağrı cihazlarının kasaları)
• Kompakt diskler (CD'ler)
• Gözlük camları, ve daha başka bir sürü şey

PVC ürünleri üretilirken farklı katkı maddelerinin kullanılmasıyla beraber dayanıklılık, sertlik, renk ve şeffaflık özellikleri çoğu uygulamaya özel olarak değiştirilebilmektedir, örneğin:

• Doğramalar ve diğer profiller, zemin ve duvar kaplamaları, çatı kaplama levhaları, tünel astarları, yüzme havuzları ve tanklar gibi bina ürünleri.
• Su ve kanalizasyon boruları ve tertibatı, enerji ve iletişim boruları.
• Branda, yağmurluk ve oluklu metal levhalar gibi kaplamalar.
• Düşük voltajlı enerji kaynakları, iletişim, elektronik aletler ve otomobiller için yalıtım ve geçirmezlik.
• Ambalajlar, farmasötikler, gıda ve şekerleme, su ve meyve suları, etiketler, sunum tepsileri.
• Otomobillerdeki kablolar, gövde altı kaplaması ve iç aksesuarlar.
• Kan torbaları, kan nakil tüpleri ve cerrahi eldivenler gibi tıbbi ürünler.
• Bahçe hortumları, ayakkabılar, şişme havuzlar, çadırlar gibi dinlence ürünleri.

PS ya da polistiren, ısıtıldığında yumuşayan ve film, plaka gibi yarı bitmiş ürünlere ve birçok birçok bitmiş ürüne dönüştürülebilen termoplastik bir polimerdir.

• İzolasyon malzemesi olarak,
• İnce cidarlı kaplarda,
• Otomobil parçaları,
• Paneller ve elektronik aletlerin plastik aksamlarında
• Tek kullanımlık bardak, tabak, yoğurt kapları, ayran kaplarında sıklıkla kullanılır.

Pet

• Tüketim Ürünleri: İzolasyon ve koruyucu giysiler
• Sağlık Hizmetleri: Tıbbi malzemelerin ve kumaşların kaplanması ve izolasyonunda çok kullanılan bir plastiktir.
• Otomotiv: Araç koltukları ve paneller, halı ve araç içi döşemelerin üretiminde.
• Paketleme: Üretilen PET’in en büyük kısmı paketleme filmleri (yiyecek ensüstrisinde) ve şişe yapımında kullanılır.
• Konstrüksiyon: En büyük pazar halı pazarıdır; ayrıca, kaplama şeklinde de kullanılır.